روایتی از غفلت‌هایی که سبب شیوع گسترده کرونا در کشور شد
به گزارش رمز پرس از ایرناپلاس، ۱۸ ماه از اعلام رسمی ورود ویروس کرونا به کشور می‌گذرد. آنچه در این مدت بر بخش‌های مختلف کشور از سیستم بهداشت و درمان، اجتماع، اقتصاد، فرهنگ، ورزش و … گذشته، مجموعه حوادث تلخ و شیرینی است که بسیاری از آن حاصل تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌های درست یا نادرست و بخشی نیز خارج از اراده جامعه و تصمیم‌گیران بوده است.
اما آنچه امروز به آن اطمینان داریم این است که کرونا حالا حالا ماندنی است. در چنین شرایطی و در آستانه آغاز فعالیت دولت سیزدهم، مروری بر آنچه در این چند ماه در حوزه اقدامات علیه کرونا گذشته است و آسیب‌شناسی آن، می‌تواند چراغ راهی باشد برای آنهایی که قرار است سکاندار جدید عرصه سیاستگذاری کشور در بخش سلامت باشند.
آنچه می‌خوانید بخش نخست گفت‌وگوی تفصیلی ایرناپلاس با دکتر محمد کریمی‌نیا، معاون قرارگاه پدافند زیستی کشور است که در آن به آسیب‌شناسی اقدامات علیه کرونا پرداختیم، آن هم در چندماهی که از ظهور آن در کشور گذشته است.
از روزهای اول شیوع کرونا سیاست‌هایی داشتیم که بعدها درست و نادرست آن مشخص شد. ابتدا اتفاقاتی که در این نزدیک به ۱۸ ماه از شروع همه‌گیری کرونا گذشته و سیاست‌هایی که در کشور در زمینه مقابله با کرونا پیگیری شد را آسیب‌شناسی کنیم. به نظر شما کجا اشتباه کردیم و کجا راه درست را در پیش گرفتیم؟ وضعیتی که اکنون دچارش هستیم به‌دلیل سیاست‌های اشتباه بوده یا عامل دیگری در میان است؟
کریمی‌نیا: باید در ابتدای آسیب‌شناسی این مسیر، این پیش فرض را در نظر بگیریم که اگر در گذشته کسی اقدامی در کشور انجام نداده بود وضعیت ما چگونه بود؟ و اگر اقداماتی در این زمینه انجام شده بود وضعیت چگونه بود؟
یکی از موارد مهمی که باید در نظر بگیریم این است که بدانیم در ۱۰۰ سال گذشته، دنیا تجربه چنین همه‌گیری را نداشته است. نه سازمان بهداشت جهانی و نه سازمان‌های مرتبط با سازمان‌های بین‌الملل، نه CDC (مرکز کنترل و پیشگیری بیماری) کشورهای مختلف و نه وزارت بهداشت کشورها، هیچکدام تجربه چنین همه‌گیری را نداشتند.
یکی از موارد مهم دیگر این است که آیا تجربه‌های شبیه به این در اندازه کوچک‌تر داشته‌ایم؟ بله داشتیم. سارس در سال ۲۰۰۳ و مِرس در سال ۲۰۱۲، ابولا ۲۰۱۴، زیکا ۲۰۱۶، آنفلوانزای فوق حاد پرندگان، H۱N۱ و موارد دیگری را حداقل در ۲۰ سال گذشته دنیا تجربه کرده است.
از شبه پاندمی‌ها درس نگرفتیم
همچنین در سال ۸۴ وبای داخل کشور را داشتیم. اینها همه اسنادی است که می‌شود به آن توجه کرد. در حوزه HSE(سلامت، ایمنی و محیط زیست) می‌گوییم هر حادثه وقتی روی می‌دهد پیش آن تعداد زیادی شبه حادثه داشته‌ایم. اگر از آن شبه حادثه‌ها درس می‌گرفتیم می‌توانستیم حادثه را کنترل کنیم. چون به شبه حادثه‌ها توجه نکردیم و ساده از کنارشان گذشتیم، روز حادثه گرفتار شدیم. حالا شدت گرفتاری از کم، زیاد یا متوسط متغیر است.
چرا ما در ایران ویروس کرونا را با فوت شناسایی کردیم؟ این یکی از پرسش‌های مهم است. زمانی در ۳۰ بهمن ۹۸، شیوع بیماری را به مردم اعلام کردیم که گزارش دو مورد فوت در ۲۱ و ۲۶ بهمن ۹۸ داشتیم. چرا به مردم نگفتیم چند نفر بیمار مشکوک داریم؟ما نسبت به شبه حادثه‌ها بی‌تفاوت بودیم؟
وقتی سارس و مرس در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۱۲ آمدند باید به خودمان تکانی می‌دادیم و تغییر و تحولاتی ایجاد می‌کردیم. دیده‌بانی زیستی و زیرساخت‌های بهداشتی را تقویت می‌کردیم. شبکه‌های رصد، پایش و سامانه‌ها را به‌روز می‌کردیم. بین بخش بهداشت و درمان باید ارتباط برقرار می‌کردیم اما هیچکدام از اینها اتفاق نیفتاد.
سال ۲۰۱۲ مرس بود و ۲۰۱۹ سارس دو یا کووید بود. در بسیاری از جلسه‌ها گفته شد اگر ما در گذشته کارهایی را آماده کرده بودیم در مقابله با کووید_۱۹، تنها نیازمند بروزرسانی برنامه‌ها و اقدامات بودیم. چرا ما در ایران ویروس کرونا را با فوت شناسایی کردیم؟ این یکی از پرسش‌های مهم است. زمانی در ۳۰ بهمن ۹۸، شیوع بیماری را به مردم اعلام کردیم که گزارش دو مورد فوت در ۲۱ و ۲۶ بهمن ۹۸ داشتیم.
شبکه دیده‌بانی زیستی ما بروز و آنلاین نبود
چرا به مردم نگفتیم چند نفر بیمار مشکوک داریم که در نهایت دو نفرشان فوت کردند. شبکه دیده‌بانی زیستی ما بروز و آنلاین نبوده است و این شبکه علاوه بر بروز نبودن، جامع هم نبوده و به همه مراکز دسترسی نداشته است.
شبکه ما فقط در خانه بهداشت و پایگاه‌های سلامت است. شبکه دیده‌بانی زیستی ما در درون مراکز درمانی مستقر نیست. در داخل بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها و مطب‌ها نیست. حتی اکنون که یکسال و نیم است از بیماری گذشته، من به عنوان یک پزشک مطب‌دار هنوز چنین شبکه‌ای را در سیستم متولی سلامت کشور که وزارت بهداشت باشد، ندیده‌ام.
بنابراین ما به آن شبه‌حادثه‌ها و همه‌گیری‌های کوچک توجه جدی نکردیم و اقدامات و برنامه‌ها از نظر آموزش، تمرین، تجهیز و مهارت‌افزایی به‌روزرسانی نکردیم. حتی به‌کارهایی که دستگاه‌های دیگر مانند سازمان پدافندغیرعامل هم انجام داده بود اهمیتی داده نشد. در حالی که بسیاری از این کارها با همکاری مدیریت سابق وزارت بهداشت صورت گرفته بود.
